ต้นกระบองเพชรถือเป็นพืชมีความหลากหลายทางสายพันธุ์อีกชนิดหนึ่ง ที่มีมากกว่า 2,000 สายพันธุ์ ซึ่งแต่ละสายพันธู์ก็มีรูปร่างและขนาดต่างกันออกไป เช่น กระบองเพชรคัลเดราที่พบในแถบตะวันตกเฉียงใต้ของอเมริกาสูงกว่า 20 เมตร ในขณะที่กระบองเพชรสายพันธุ์รีบูเทียจากประเทศโบลิเวียและอาร์เจนตินานั้นมีความสูงแค่ไม่กี่เซนติเมตรเท่านั้น
2. มีรากขนาดใหญ่
รากของกระบองเพชรไม่ว่าจะสายพันธุ์เล็กหรือใหญ่ ต่างก็มีรากที่มีขนาดใหญ่และมีความแข็งแรง เนื่องจากพวกมันต้องใช้รากแทงลึกลงในดิน เพื่อดูดซึมและกักเก็บน้ำจากใต้ดิน
3. หนามมีพิษ
หนามของกระบองเพชรที่พบทั่วไปมีขนาดเล็กและเรียวแหลม หากถูกผิวหนังจะแค่รู้สึกเจ็บเล็กน้อย แต่หนามของกระบองเพชรบางสายพันธุ์นั้นมีพิษ เมื่อโดนผิวหนังอาจทำให้มีอาการปวดและเป็นหนองไปหลายวัน ถึงแม้ว่าจะเอาหนามออกจากผิวหนังแล้วก็ตาม
4. ออกดอกต่างเวลา
สีของดอกกระบองเพชรมีหลากหลายขึ้นอยู่กับสายพันธุ์ ทั้งสีขาว เหลือง แดง ชมพู และม่วง อีกทั้งดอกของกระบองเพชรบางสายพันธุ์สามารถอยู่ได้หลายวัน ในขณะที่ดอกกระบองเพชรบางสายพันธุ์บานเช้า-เย็นร่วง บานเฉพาะตอนกลางคืน หรือบานเฉพาะตอนกลางวันเท่านั้น
5. ดอกจะส่งกลิ่นเหม็นเน่าเพื่อล่อแมลง
เช่นเดียวกับดอกไม้ทั่ว ๆ ไป ดอกกระบองเพชรจะผสมเกสรผ่านทางแมลงและนกฮัมมิ่งเบิร์ด โดยดอกกระบองเพชรสีแดงบางชนิด จะส่งกลิ่นคล้ายเนื้อเน่าเพื่อล่อแมลงและนกให้เข้ามาหานั่นเอง
6. รากมีฤทธิ์กดประสาท
รากของกระบองเพชรสายพันธุ์ปีโยเต (Peyote Cactus) สายพันธุ์ท้องถิ่นของเม็กซิโก ถูกนำไปใช้ในทางการแพทย์ในยุคก่อนการค้นพบของโคลัมบัส โดยจะใช้ในการผ่าตัด เนื่องจากรากกระบองเพชรชนิดนี้มีฤทธิ์กดประสาท ช่วยระงับอาการเจ็บปวดได้
7. ผู้ช่วยชีวิตกลางทะเลทราย
ถึงแม้ว่าน้ำในลำต้นของกระบองเพชรจะมีลักษณะเหนียวข้นและไม่ได้ใสสะอาดน่าดื่ม แต่มีผู้พิสูจน์มาแล้วว่าสามารถดื่มได้ เป็นผู้ช่วยชีวิตสัตว์จากความกระหายในท้องทะเลทรายอันแห้งแล้งมาเยอะแล้ว
8. หนามใช้เย็บแผลได้
เนื่องจากหนามของกระบองเพชรมีลักษณะเรียวแหลมและแข็งคล้ายกับเข็ม จึงสามารถนำไปเย็บแผลได้ แต่ทั้งนี้ต้องผ่านการฆ่าเชื้อก่อน ซึ่งการฆ่าเชื้อก็ทำได้โดยการวางบนถ่านหรือหินร้อน ๆ นอกจากนั้นแล้วชนเผ่าในสมัยก่อนยังใช้หนามของกระบองเพชรในการสักอีกด้วย
9. เยียวยาบาดแผลให้ตนเอง
กระบองเพชรเป็นแหล่งอาหารที่สำคัญของสัตว์หลายชนิด ถึงแม้ว่าจะมีการสร้างหนามเพื่อป้องกันแล้ว แต่ก็ยังโดนนกและแมลงตัวเล็ก ๆ กัดกินเนื้อและดูดน้ำ ทำให้เกิดรอยขีดข่วนตามลำต้น แต่บาดแผลและรอยขีดข่วนจะหายได้เอง โดยต้นกระบองเพชรจะสร้างเนื้อเยื่อไปแทนที่ส่วนที่แหว่งไป
10. อายุยืนกว่าร้อยปี !
เนื่องจากกระบองเพชรเป็นพืชทนร้อน เลยทำให้ต้นกระบองเพชรป่าสามารถอยู่ได้ถึง 100 ปี ส่วนกระบองเพชรที่นิยมเลี้ยงกันนั้นก็มีอายุตั้งแต่ 10 ปีขึ้นไปเลยทีเดียวถ้าได้รับการดูแลที่ถูกต้อง แต่ประสิทธิภาพในการรักษาบาดแผลจะลดลงเมื่อกระบองเพชรมีอายุมากขึ้น โดยรอยขีดข่วนจะอยู่กับกระบองเพชรนาน อาจจะทำให้ไม่ค่อยสวยเหมือนตอนกระบองเพชรยังอายุน้อย ๆ
